Соңғы жылдары ҚР-да ерекше білім беру қажеттіліктері (бұдан әрі – ЕБҚ) бар балаларды оқыту үшін жағдай жасауға бағытталған инклюзивті білім беру белсенді дамып келеді. Мұндай балалармен жұмысты ұйымдастыру инклюзивті орта құруды, оқу бағдарламаларын бейімдеуді, оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере алатын педагогтарды дайындауды талап етеді. Инклюзивті білім беруді дамытуға бағытталған елеулі күш-жігерге қарамастан, жалпы білім беретін мектептердегі директордың орынбасарлары бұл жұмысты ұйымдастыруда әлі де қиындықтарды бастан кешіруде.
ЕБҚ бар балалармен жұмыс – бұл балалардың толыққанды білім алуы мен әлеуметтенуіне, олардың өзара әрекеттестік дағдыларын дамытуға және өзіне деген сенімділігін арттыруға қажетті жағдайлар жасауға бағытталған оқу-тәрбие, психологиялық және әлеуметтік қызмет кешені. Мұндай балалардың стандартты бағдарлама аясында оқуға кедергі келтіретін әртүрлі физикалық, психикалық, сенсорлық және когнитивті ерекшеліктері болуы мүмкін.
Әртүрлі білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмысты ұйымдастыру мектеп директорының орынбасарынан нормативтік-құқықтық актілерді сауатты қолдана білуді, жеке тәрбиелік тәсілдерді әзірлеуді және жүзеге асыруды, педагогикалық ұжыммен және ата-аналармен тиімді әрекеттесуді талап етеді. Бұл тұрғыда инклюзивті білім беру принциптерін, психологиялық-педагогикалық қолдаудың негіздерін және білім беру қажеттіліктерін дұрыс анықтауды түсіну маңызды.
Директордың мұндай балалармен жұмысты ұйымдастыруға жауапты орынбасарының инклюзивті білім беру саласындағы заңнаманы терең білуі, сондай-ақ осы балалардың табысты білім алуына жағдай жасау процесін тиімді басқаруға дайын болуы маңызды.
Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмыс істеудің бірінші қадамы – қолданыстағы нормативтік құжаттармен және әдістемелік ұсыныстармен танысу. Бұл құжаттар білім беру ұйымдарында ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен жұмысты тиімді ұйымдастырудың құқықтық және әдістемелік негізін жасайды. Бұл ережелерді директордың орынбасары оқу-тәрбие процесінде іс жүзінде жүзеге асыруы маңызды.
МЕКТЕПТЕ ЕБҚ БАР БАЛАЛАРМЕН ЖҰМЫСТЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ БОЙЫНША НОРМАТИВТІК ҚҰЖАТТАР МЕН ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР
ЕБҚ бар балалардың білім беру қажеттіліктерін бағалау процесін реттейтін «Арнайы білім беру қажеттіліктерін бағалау қағидаларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 12.01.2022 жылғы № 4 бұйрығы.
Бұл ережелер диагностиканы қалай жүргізу керектігін түсінуге және мұндай оқушылар үшін жеке білім беру бағыттарын әзірлеуге көмектеседі.
Білім беру ұйымдарында ЕБҚ бағалау тәртібі келесі тармақтарды қамтиды:
Мұғалімнің оқу-тәрбие үрдісі барысында ЕБҚ бар балаларды анықтауы – әрбір оқушының әлеуметтік-эмоционалдық әл-ауқатын және оқу-танымдық әрекетінің ерекшеліктерін бақылау арқылы, сондай-ақ оқушылардың жетістіктерін критериалды бағалау негізінде жүзеге асырылады;
оқуында қиындықтарымен ЕБҚ бар балалардың психологиялық-педагогикалық қолдау мамандарының ата-аналардың (заңды өкілдерінің) келісімімен тереңдетіп зерттеуі және бағалауы.
Жұмыс жүргізілгеннен кейін білім беру ұйымы психологиялық-педагогикалық қызметтің отырысын өткізеді, оның қорытындысы бойынша барлық жиналған материалды (сынып жетекшісінің, пән мұғалімдерінің мінездемелері, психологтың қорытындысы, білім алушының өмір сүру жағдайын тексеру актісі) психологиялық-медициналық-педагогикалық консультацияға (бұдан әрі – ПМПК) жіберу туралы шешім қабылданады. Өз кезегінде, ПМПК оқуда күрделі қиындықтары ЕБҚ бар балаларды тереңдетілген тексеру нәтижелері бойынша бағалайды және мұндай оқушымен жұмыс жасау бойынша ұсыныстар береді.
Қажет болған жағдайда мектептің психологиялық-педагогикалық қолдау қызметі дербес (ПМПК ұсынымдарынсыз) жалпы білім беру бағдарламасын қысқарту (бейімдеу) туралы шешім қабылдай алады, психологтың, логопедтің немесе ассистенттің қызметтерін көрсете алады, бірақ тек белгілі бір мерзімге: бір-үш оқу тоқсанынан аспайды. Егер бұл көмек жеткіліксіз болса және білім алушы білім беру бағдарламасын меңгермесе, ол жалпы білім беру бағдарламасын тереңдетілген бағалау және оны орындау бойынша ұсынымдар алу үшін ПМПК-ға жіберілуі керек.
орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру, қосымша білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету қағидаларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 12.01.2022 № 6 бұйрығы.
Бұл құжат ЕБҚ бар балалармен жұмыс істеудің құрамдас бөлігі болып табылатын психологиялық-педагогикалық қолдау үдерісін реттейді.
ҚР БҒМ «Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру, қосымша білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету қағидаларын бекіту туралы» 12.01.2022 жылғы № 6 бұйрығында білім беру үдерісіне әрбір қатысушының не істеуі керектігі туралы нақты нұсқаулар берілген.
